Treinbestuurders van de Belgische spoorwegen klaagden over oorpijn en duizeligheid. Is het rijden door tunnels of passeren van andere treinen een oorzaak?

Na ingebruikname van een nieuw type trein door de Belgische spoorwegen bleek een aantal treinbestuurders  last te hebben van oorpijn, drukgevoel op het oor, hoofdpijn en duizeligheid. Dit leek verband te houden met het optreden van luchtdrukverschillen die ontstaan bij het rijden door tunnels of het passeren van een tegemoetkomende trein.

Uit de literatuur is bekend dat zowel treinbestuurders als treinpassagiers bij het passeren van tunnels of een tegemoetkomende trein te maken kunnen krijgen met pijn of een onaangenaam drukgevoel in de oren, dat gepaard kan gaan met oorsuizen en duizeligheid en problemen met het evenwicht. De oorzaak hiervan moet gezocht worden in het optreden van luchtdrukverschillen in de cabine.

In het nieuwe type trein was met deze drukverschillen rekening gehouden en er was een nieuw systeem ingebouwd dat de luchtdruk binnen gelijk kon houden tijdens het rijden en een lichte overdruk creëerde in de cabine. Helaas ervoeren de werknemers deze overdruk als onaangenaam en claustrofobisch en het systeem werd (tijdelijk) uitgeschakeld. De drukverschillen die tijdens het rijden ontstaan worden dan doorgegeven naar de cabine.

Nadat er een aantal spontane meldingen waren geweest van treinbestuurders met klachten van duizeligheid en oorproblemen is de hele groep bestuurders in de regio bevraagd op klachten. Daarbij bleek 2% van de deelnemers een of meer klachten te hebben van oorpijn, hoofdpijn, duizeligheid of oorsuizen en de klachten bleken vooral op te treden op een bepaald traject. De werknemers gaven aan dat het passeren van tunnel en tegemoetkomende treinen de klachten leken uit te lokken, terwijl de klachten toenamen als het aantal keren rijden van hetzelfde traject toenam. Vervolgonderzoek bij de KNO-arts kan aangewezen zijn om onderliggende aandoeningen die de gevoeligheid verhogen op te sporen.

Op het genoemde traject werden drukmetingen verricht terwijl de trein 95 km/uur reed, waarbij de luchtdrukverschillen binnen en buiten de trein werden geregistreerd en met en zonder het drukregulatiesysteem in werking. Daarbij werd speciaal gelet op tunnels en passerende treinen. Er bleken met name bij het binnen en buiten rijden van tunnels en het passeren van tegemoetkomende treinen snelle veranderingen in de luchtdruk op te treden die zonder de drukregulatie ook in de treincabine merkbaar waren. Het gaat om luchtdrukvariaties tot circa 400 Pascal (4 mBar) bij het in- en uitrijden van een tunnel en wat lagere waarden bij het passeren van een trein.

Klachten van duizeligheid door luchtdrukverschillen zijn bekend bij vliegen en duiken. De totale drukverschillen in vliegtuigen tussen grondniveau en kruishoogte zijn aanzienlijk groter dan in treinen (20.000 Pa), maar dit verschil ontstaat veel langzamer en met minder variaties dan in een trein.
Uit onderzoek in Duitsland blijkt dat snelle luchtdrukveranderingen door treinpassagiers als onaangenaam worden beoordeeld wanneer ze groter zijn dan 10 mBar (1000 Pa) per seconde. Niettemin blijkt ook bij lagere drukverschillen (5 mBar/s) al een deel van de mensen (14%) problemen te ondervinden. De Internationale spoororganisatie UIC (Union Internationale Des Chemins De Fer) heeft richtlijnen om medewerkers te beschermen tegen luchtdrukverschillen. Zij hanteren een drempel van 4500 Pa/4sec voor niet luchtdichte treinen en een drempel van 400 Pa/s voor treincabines.

Samengevat lijkt het optreden van snelle veranderingen in luchtdruk tijdens het passeren van tunnels en tegemoetkomende treinen de oorzaak van zowel de oorklachten als de duizeligheid. Hoewel deze klachten niet ernstig zijn, kunnen zij potentieel wel een veiligheidsrisico vormen. Het lijkt dan ook goed om medewerkers met klachten vroegtijdig op te sporen en eventueel te verwijzen naar een KNO-arts. Verbeteren van het comfort van het drukregulatiesysteem in de treincabine kan de klachten waarschijnlijk ook voorkomen.

Schwanitz, S., Wittkowski, M., Rolny, V. and Basner, M. 2013. Pressure variations on a train–Where is the threshold to railway passenger discomfort? Applied ergonomics. 44, 2 (2013), 200–209.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22884634 (abstract)

Sandra Schwanitz, Der Einfluss von Luftdruckschwankungen im Zug auf den Passagierkomfort, thesis
http://tuprints.ulb.tu-darmstadt.de/3306/1/Dissertation%20Schwanitz_final.pdf

Hugues M A Francois, Luc Vantrappen, Vincent Van Rompaey, Lode Godderis Ear and vestibular symptoms in train operators after sudden air pressure changes in trains
BMJ Case Reports 2015: published online 17 December 2015, doi:10.1136/bcr-2015-212936
http://casereports.bmj.com/content/2015/bcr-2015-212936.abstract?sid=081340f0-9061-4ea9-a69f-af0cf3de6d85