Niets doen is geen optie. Zo luidt de kernboodschap die Marian Schaapman, directeur Bureau Beroepsziekten FNV, meegaf aan de deelnemers aan een bijeenkomst van Platform PTSS op 11 april.

De bijeenkomst van Bureau Beroepsziekten FNV richtte zich op Posttraumatische Stressstoornis (PTSS) als gevolg van één of meerdere ingrijpende gebeurtenissen - agressie, geweld, bedreigingen, ernstige ongevallen, suïcides - die zich hebben voorgedaan in de uitoefening van het beroep. Dat betekent dat er op grond van de wet een zorgplicht voor de werkgever bestaat.

Iedere werkgever, en zeker werkgevers in risicovolle branches, zoals de politie, ambulance, brandweer, defensie, de NS, maar ook beveiligingsbedrijven, winkels, publieke dienstverlening en gezondheidszorg, moet een beleid hebben op het gebied van psychosociale arbeidsbelasting.

‘Niets doen is geen optie’, zo hield Schaapman haar gehoor voor. ‘Het is niet alleen menselijk gezien geen optie, maar er bestaat ook een juridische verplichting voor werkgevers wat dit betreft.’ De aanwezigen bekeken voorafgaand aan de toespraak van Schaapman een aantal filmpjes waarin mensen vertellen hoe het flink mis kan gaan. De ‘worst cases’ noemde Schaapman het. ‘En daaruit is wat dit betreft wel het één en ander te leren. In de zaken die wij in behandeling krijgen, zien we dat de werkgevers heel veel hebben nagelaten wat wel had moeten en/of kunnen gebeuren. En dat geldt zowel de preventie van de voorvallen als het voorkomen van een PTSS door middel van adequate nazorg.’

Gijzeling
Schaapman haalde het voorbeeld aan van een coördinator van een asielzoekerscentrum die een anderhalf uur durende gijzeling door één van haar cliënten meemaakte. De man sloot de deur van de spreekkamer af en overgoot zichzelf en de ruimte met benzine, aansteker in de aanslag. Anderhalf uur lang kon betrokkene, haar collega en een mede-asielzoeker (deze man trad op als tolk tijdens het incident), geen kant op, al die tijd zich dus bevindend in die acuut bedreigende situatie. Zij heeft op basis hiervan een PTSS ontwikkeld.
Schaapman zette op een rijtje welke kansen werden gemist in het voorkomen van dit incident. Zo was er sprake van personeelsgebrek waardoor en onvoldoende aandacht was voor de psychische nood van de asielzoeker, trokken medewerkers al langer aan de bel, bleven veiligheidsmaatregelen als het plaatsen van een alarmknop uit en werd niet in het logboek opgeschreven dat de asielzoeker daags te voren dreigde problemen te gaan maken.

Sociale steun
De directeur Bureau Beroepsziekten FNV ging ook in op de nazorg voor medewerkers die een ingrijpende gebeurtenis meemaken. Een ingrijpende gebeurtenis leidt niet automatisch tot PTSS. Schaapman citeerde in haar uitleg hoogleraar victimologie Peter van der Velden: ‘Veel hangt af van de sociale steun die iemand kreeg en zeker ook van nieuwe bronnen van stress die al dan niet met de gebeurtenis te maken hebben.’ Onder die sociale steun schaart Schaapman ook die van de werkgever en de collega’s. Zij doen er goed aan de heftige reactie van hun collega te zien als een normale reactie. Schaapman: ‘Ik vat dat kort samen als: het mag er zijn! Ja, we maken erge dingen mee, en ja, daar kun je flink door van de kaart zijn, en nee, daardoor ben je niet opeens een minder goede medewerker. Je kunt heel professioneel handelen op het moment dat het erop aankomt, maar daarna toch gaan trillen als een rietje, en vervolgens niet meer weten hoe je thuis gekomen bent, of erger.’
Er is kortom meer nodig dan de NS in een van de filmpjes een conducteur te bieden had: een kopje koffie en een dagje vrij. Nazorg voor ingrijpende gebeurtenissen die werkelijk PTSS wil voorkomen zit volgens Schaapman in belangrijke mate in een bepaalde bedrijfscultuur waarin ruimte is voor de normale reacties op dit soort ingrijpende ervaringen.

Erkenning
Ontwikkelt een medewerker toch PTSS dan komt het aan op erkenning, aandacht voor behandeling en re-integratie. Schaapman: ‘Wat mij opviel in onze dossiers is dat de PTSS of andere psychische klachten als gevolg van ingrijpende gebeurtenissen op het werk op zeker moment in vrijwel alle gevallen op het conto van de werknemer werden geschreven. “Disfunctioneren” was het etiket dat deze mensen opgeplakt kregen, met een flinke verwijtende ondertoon. Dat kan niet!’
Schaapman hamerde er op dat werkgevers de gelegenheid geven voor een goede behandeling en die waar nodig financieren. Als terugkeer op het werk niet lukt, is een schadevergoeding op basis van een beroepsziekte op zijn plaats. Schaapman: ‘Ook dat is een vorm van erkenning, die helend kan werken.’

Het NCvB heeft sinds 2011 een richtlijn voor werkgebonden PTSS.
http://www.beroepsziekten.nl/content/traumatische-stress-stoornissen-tss

Voor de registratie van beroepsgebonden traumatische stressstoornis wordt voor deze richtlijn uitgegaan van de volgende definitie van een traumatische gebeurtenis of ervaring:
Onder een traumatische ervaring wordt verstaan een gebeurtenis die een dreigende dood of ernstige verwonding met zich meebrengt, of die een bedreiging vormt voor de lichamelijke integriteit van de persoon (bv. verkrachting). De gebeurtenis kan direct zijn (de gebeurtenis is een bedreiging van de eigen persoon of van een directe naaste ) of indirect (getuige zijn van een ernstig ongeval).’

Van belang is te onderkennen dat niet iedereen die een traumatische ervaring meemaakt ook daadwerkelijk een PTSS of acute stressstoornis (ASS) ontwikkelt.
Traumatische ervaringen uit het verleden, andere actuele stressoren, in of buiten het werk, en persoonlijkheid kunnen een versterkende werking hebben op de lichamelijke, psychische en gedragsmatige reacties en de mate van arbeidsongeschiktheid na een traumatische ervaring.

Preventie psychische aandoeningen
In 2010 is de richtlijn ‘psychosociale ondersteuning geüniformeerden’ uitgebracht om optimale psychosociale opvang voor de geüniformeerde hulpverlener te garanderen, opdat gezondheidsklachten en werkuitval worden voorkomen. Door de Richtlijn zal meer eenduidigheid ontstaan in de wijze waarop de psychosociale ondersteuning voor geüniformeerden georganiseerd wordt.
http://www.impact-kenniscentrum.yse.nl/ne/projecten/afgeronde_projecten/...