Overslaan en naar de inhoud gaan
Door redactie op 31-07-2012 - 10:05

Is er voldoende kennis aanwezig om met aanbevelingen te komen voor preventie van kanker die mogelijk wordt veroorzaakt door het werken in ploegendienst? Tijdens een in oktober 2011 gehouden workshop werd naar een antwoord gezocht.

 

In 2007 classificeerde het IARC werken in de ploegendienst waarbij ontregeling van 24-uursritmes optreedt als mogelijk kankerverwekkend (klasse 2A). Ongeveer 15-20% van de werknemers in Europa en de VS werkt regelmatig in de nachtdienst. De risicogroep is dus omvangrijk. Bonde et al (2012) hebben recent verslag uitgebracht over de workshop.

Nieuwe epidemiologische studies

Nadat het IARC in 2007 het werken in ploegendienst waarbij ontregeling van de 24-uursritmes optreedt als mogelijk kankerverwekkend (klasse 2A) classificeerde, zijn er een aantal nieuwe epidemiologische studies verschenen die een bevestiging van eerder gevonden associaties lieten zien. Pesch et al (2010) zagen in een case-control studie binnen de algemene bevolking in Duitsland geen verhoogd risico bij de groep die ooit in ploegendienst of nachtdienst had gewerkt, maar wel bij een oplopend aantal jaren of aantal nachtdiensten.

Hansen en Stevens (2012) vonden in hun studie bij verpleegkundigen aanwijzingen voor een toenemend risico wanneer er sprake was van werktijden en roosters die zorgen voor de meest uitgesproken verstoring van de 24-uursritmes. Lie et al (2011) constateerden ook in een onderzoek bij verpleegkundigen dat het risico het meest uitgesproken was wanneer men meer dan vijf jaar had gewerkt in een rooster met meer dan zes aaneengesloten nachtdiensten.

In een zeer recente grote case-control studie binnen de algemene bevolking in Frankrijk zagen Menegaux et al (2012) echter een omgekeerd verband met het aantal nachtdiensten per week. In tegenstelling tot andere studies zagen zij echter ook dat er al sprake was van een verhoogd risico nadat men meer dan 4,5 jaar in ploegendienst had gewerkt. Verder bleek in hun studie het risico extra toe te nemen wanneer men al vier jaar nachtdiensten had gedraaid voor de eerste zwangerschap.

Preventie

Bij het zoeken naar een verklaring van het verband tussen ploegendienst en borstkanker wordt een belangrijke rol toegekend aan verstoring van de 24-uursritmes, die leiden tot melatonine suppressie. Hiervoor bestaat het nodige bewijs uit dierexperimenten. Maar er zijn ook gegevens uit prospectieve studies waarbij blijkt dat bij niet in ploegendienst werkende vrouwen met een lagere uitscheiding van metabolieten van melatonine in de urine een toename optreedt van het risico op borstkanker.

De belangrijkste aanbevelingen van Bonde et al (2012) voor preventie hebben dan ook betrekking op het beperken van de verstoring van de 24-uursritmes.

  • Voor ploegendienst roosters betekent dit een voorkeur voor kort-cyclische voorwaarts roterende roosters met maximaal twee aaneengesloten nachtdiensten
  • Voor offshore werkers betekent dit een voorkeur voor permanente nachtdienst zodat er bij hen in hun vrije dagen geen terugkeer naar een dagdienstritme hoeft plaats te vinden.
  • Met beperking van de blootstelling aan helder wit licht of toediening van gedimd rood licht tijdens de nachtdienst zou men verstoring van de 24-uursritmes kunnen beperken, maar er is meer onderzoek nodig naar het effect van verschillende lichtregimes.
  • Wellicht zal er in de toekomst een rol weggelegd zijn voor het aanvullen van melatonine bij ploegendienstwerkers, maar die aanbeveling kan pas gegeven worden nadat dit in kwalitatief goed onderzoek (RCT's) is bestudeerd en er duidelijkheid is over mogelijke bijwerkingen van langdurige toediening.
  • Een belangrijke aanbeveling betreft vrouwen met borstkanker. Hen wordt afgeraden om in nachtdienst te gaan werken omdat er sterk experimenteel bewijs bestaat dat de hierdoor ontstane onderdrukking van de melatonine uitscheiding kan leiden tot versterkte tumorgroei.
  • Uitbreiding van de screening op borstkanker bij vrouwen in ploegendienst die jonger dan 50 jaar zijn, wordt niet aanbevolen omdat niet duidelijk is hoe de kans op schade en het voordeel van screening zich bij hen tot elkaar verhouden.

Literatuur.

Bonde JP et al. Work at night and breast cancer: Report on evidence-based options for preventive actions. Scand J Work Environ Health 2012;38:380-390

Pesch B et al. Night work and breast cancer. Results from the German GENICA study.
Scand J Work Environ Health 2010; 36: 134-141

Hansen J, Stevens RG. Case-control study of shift work and breast cancer risk in Danish nurses: Impact of shift systems.
Eur J Cancer 2012;48:1722-1729

Lie J-A. S et al. Night work and breast cancer risk among Norwegian nurses: Assessment by different exposure metrics.
Am J Epidemiol 2011;173:1272-1279

Menegaux F et al. Night work and breast cancer: a population based case-control study in France ( the CECILE study).
Int J Cancer , doi:10.1002/ijc.27669