Bedrijfsartsen uit het Peilstation Intensief Melden hebben in 2013 267 nieuwe beroepsziekten per honderdduizend werknemers gerapporteerd. Hiermee blijft het aantal gemelde beroepsziekten min of meer gelijk. Er zijn drie belangrijke categorieën: psychische aandoeningen, aandoeningen aan het houding- en bewegingsapparaat en gehoorschade. Op een beroepsbevolking van ruim zeven miljoen betekent dat jaarlijks bijna twintigduizend mensen ziek worden door hun werk.
Het NCvB heeft het stappenplan voor het melden van beroepsziekten uitgebreid en aangepast. Hiermee wil het NCvB het melden van beroepsziekten versterken, de kwaliteit van de meldingen verbeteren en preventieve activiteiten ter voorkoming van beroepsziekten op gang brengen.
Verschillende studies naar de mogelijke rol van werkfactoren bij het ontstaan van de neurodegeneratieve aandoening amyotrofische lateraalsclerose (ALS) vonden aanwijzingen dat er sprake is van een verhoogd risico bij beroepsmatige blootstelling aan bestrijdingsmiddelen.
Het signaleren en melden van beroepsziekten is geen doel op zich. Signaleren is de 1e opstap voor preventie van beroepsziekten: niet alleen voor de individuele werknemer, maar juist ook voor de groep werknemers. De behandeling (‘tertiaire preventie’) van beroepsziekten wordt in deze zesde stap niet besproken. Interventies en maatregelen waar deze zesde stap voor bedoeld is, zijn gericht op het wegnemen of reduceren van de oorzaken van de beroepsziekte, vroege opsporing en/of een verbetering van de belastbaarheid van de werknemer.
Afweging maken: wel of geen beroepsziekte
Na het verzamelen van de gegevens in stap 1 t/m 4 moeten deze gewogen worden en wordt een conclusie getrokken. Daarbij dient er rekening mee te worden gehouden dat beroepsziekten multicausaal zijn: Daarom maakt de bedrijfsarts de afweging of er sprake is van ‘een klinisch waarneembare ziekte of aandoening als gevolg van een belasting die in overwegende mate (≥50%) in arbeid of arbeidsomstandigheden heeft plaatsgevonden.’ Indien dit bevestigend kan worden beantwoord, dan is de conclusie dat het een beroepsziekte betreft.
Inzicht in andere verklaringen voor de ziekte
Er kunnen factoren buiten het werk zijn die ook het optreden van de ziekte kunnen verklaren. Het kan hierbij gaan om vormen van belasting die zich voordoen in de hobby- of anderszins privésfeer.
Inzicht in individuele factoren voor toegenomen gevoeligheid:
Er kunnen individuele factoren zijn waardoor iemand een toegenomen gevoeligheid heeft voor het krijgen van de aandoening bij de betreffende belasting, bijvoorbeeld door genetische gevoeligheid of een reeds aanwezige aandoening.
Het vaststellen van de daadwerkelijke blootstelling aan de risicofactoren is cruciaal in het proces om een ziekte te kunnen aanmerken als beroepsziekte. De (anamnestische) gegevens uit stap 2 worden daarom idealiter aangevuld met gegevens van werkplekonderzoeken of observaties op de werkplek.
Door een systematische arbeidsanamnese kan een indruk worden gekregen van de werkzaamheden en arbeidsomstandigheden. De verschillende belastende factoren (fysiek, fysisch, chemisch, psychomentaal, psychosociaal) dienen hierbij de revue te passeren en waar nodig uitgediept te worden:
Inzicht in de relatie met werk voor het beroep/populatie
Bij het vaststellen of er een oorzakelijk verband met werk zou kunnen zijn voor een werknemer in een bepaald beroep (of met een bepaalde blootstelling) zijn er de volgende aandachtspunten:
Zonder diagnose kan de aandoening niet als beroepsziekte worden gemeld.
De eerste acties bij het vaststellen van de aandoening/ziekte zijn het in kaart brengen van de ziekte, beschrijven en waar mogelijk objectiveren. Dit kan door eigen onderzoek en zo nodig door het opvragen van gegevens en overleg met huisarts of specialist om inzicht in de aard en het beloop van de aandoening te krijgen (van der Laan et al, 2010). De diagnostiek verloopt als volgt: