Werken in een situatie waar het risico op PTSS wordt ingeschat als laag en toch werkgerelateerde PTSS oplopen. Kan dat? 

Vijf gevallen van PTSS waar je ze niet direct verwacht

Een posttraumatische stressstoornis (PTSS) is een ziektebeeld dat kan optreden na een of meer ernstige en traumatiserende gebeurtenissen. Het ziektebeeld kent vier typen klachten: aan het trauma gerelateerde herbeleving, vermijding van personen of situaties, negatieve gedachten en stemming en hyperactivatie met verhoogde prikkelbaarheid dat zich kan uiten in slaapproblemen, concentratieproblemen, woede-uitbarstingen en schrikachtigheid. De lijdensdruk is hoog en het sociaal en beroepsmatig functioneren is vaak beperkt. Als de traumatische gebeurtenissen zich hebben afgespeeld binnen het werk, is er sprake van een beroepsziekte.

PTSS is een bekende beroepsziekte onder militairen, politie-, brandweer- en ambulancepersoneel, oorlogscorrespondenten en in de gezondheidszorg, bijvoorbeeld op de spoedeisende hulp. Niettemin komt het ook in andere beroepen voor. Italiaanse onderzoekers van de universiteit van Pavia geven vijf ongewone gevalsbeschrijvingen van PTSS in werksituaties waar het risico op PTSS kan worden ingeschat als laag. Het gaat om drie mannen en twee vrouwen die gediagnosticeerd behandeld zijn in de bedrijfsgeneeskundige afdeling van hun instituut.

In het artikel wordt elk van de volgende gevallen uitvoerig beschreven:

1. Een 51-jarige vrouw die als sinds haar 28^e werkt op een klein postkantoor, ontwikkeld PTSS nadat ze voor de derde maal te maken krijgt met een gewapende overval op haar werkplek. De eerste twee zijn pogingen, de derde overval slaagt. Ze is aanvankelijk arbeidsongeschikt en wordt later overgeplaatst naar een ander postkantoor waar ze het moeilijk vindt zich aan te passen. Nadat ze de diagnose PTSS met aanpassingsstoornis krijgt, wordt ze behandeld in de psychiatrie.
2. Een man van 53 die werkt in het industrieel onderhoud loopt ernstige brandwonden op (40% verbrande huid) wanneer tijdens het werk een wolk methaangas ontbrandt. Hij wordt langdurig verpleegd in een brandwondencentrum, waar ook veel complicaties optreden. Geleidelijk ontwikkelt hij allerlei psychiatrische klachten, vooral angst en depressie, waarvoor hij hulp zoekt. Uit het onderzoek in de bedrijfsgeneeskundige kliniek blijkt een beroepsgerelateerde PTSS die met psychotherapie wordt behandeld en waarbij een geleidelijke werkhervatting onder leiding van de bedrijfsarts zal plaatsvinden. 
3. Een 33-jarige receptioniste van een schoonheidssalon die een relatie heeft gehad met haar baas, ondervindt na het verbreken van die relatie ernstige intimidatie, ook seksueel en haar baas gaat haar stalken. Ze doet aangifte bij de politie en neemt ontslag maar kampt langere tijd met psychiatrische klachten waarbij uiteindelijk de diagnose PTSS gesteld wordt. Inmiddels gaat het in een nieuwe baan geleidelijk beter.
4. Een 57-jarige psychiater is aangevallen door een psychotische patiënt en heeft daarbij twee gebroken ribben en een longkneuzing opgelopen. Ook in de dagen na de aanval wordt hij door de patiënt bedreigd. Hij gaat na verloop van tijd ergens anders werken, maar heeft veel problemen om zich daar aan te passen. Omdat hij weer uitvalt, komt hij voor onderzoek bij de bedrijfsgeneeskundige kliniek waar een PTSS wordt vastgesteld. Hij krijgt het advies psychotherapeutische hulp te zoeken en het werk pas weer te hervatten als het klinische beeld verbeterd is.
5. Een vrouw van 40 die al jaren als verkoopster in een schoenenwinkel werkt, wordt mishandeld wanneer ze een dief probeert tegen te houden. Ze heeft een schouder- en vingerblessure en ontwikkelt aansluitend angstklachten waarvoor ze wordt behandeld. Als ze weer gaat werken krijgt ze te maken met pestgedrag van twee leidinggevenden en tegenwerking in haar functie. Bij de evaluatie in de bedrijfsgeneeskundige kliniek werd de diagnose onvoldoende herstel van PTSS met een aanpassingsstoornis gesteld ten gevolge van pesten op het werk. De psychologische behandeling wordt voortgezet, maar terugkeer naar eigen werk lijkt moeilijk.

De manier waarop de diagnose wordt gesteld met consultatie en testen is in het artikel gedetailleerd beschreven en volgt een strakke, door de kliniek zelf ontwikkelde multidisciplinaire procedure. Voor elke patiënt zijn er naast uitgebreide consulten bij drie specialisten (bedrijfsarts, psychiater en arbeidspsycholoog) ook een batterij van psychometrische testen.

In de afgelopen twintig jaar is deze aanpak bruikbaar gebleken om werkgerelateerde psychische aandoeningen zoals aanpassingsstoornis veroorzaakt door bijvoorbeeld pesten of andere werkstressoren te onderscheiden van niet-werkgerelateerde aandoeningen. De aanpak bij deze vijf gevallen maakt duidelijk dat een dergelijk protocol bruikbaar is bij het vaststellen van werkgerelateerde PTSS.

De onderzoekers concluderen dat PTSS zich ook in laag-risicoberoepen kan voordoen. Ook in die gevallen is het van belang om op een adequate manier een diagnose te stellen. Alleen dan kan een passende behandeling worden ingezet en kunnen wellicht juridische stappen worden ondernomen.

Bronnen

Gerda de Groene Een PTSS als beroepsziekte TBV jaargang 25 | nr.9 | november 2017

Candura SM, Pettenuzzo E, Negri C, Gallozzi A, Scafa F. Work-related post-traumatic stress disorder: report of five cases. Ind Health. 2020 Jul 11. doi: 10.2486/indhealth.2020-0079. Epub ahead of print. PMID: 32655085.