Als een kapster wordt opgenomen met geelzucht, wie denkt er dan aan haar werk?

door Annet Lenderink

Geelzucht (icterus) is geen ziekte of aandoening, maar een verschijnsel/symptoom dat hoort bij verschillende aandoeningen van de lever en galblaas/galwegen. Vaak is de oorzaak een infectie, maar chemische stoffen kunnen ook een rol spelen.

De lever speelt een onmisbare rol in het afbreken en verwijderen van stoffen, maar kan zelf ook beschadigd raken door deze stoffen. Van alcohol is dat goed bekend en van sommige medicijnen zoals paracetamol ook. Lees daarover bijvoorbeeld het artikel van Sander van den Bogert uit 2019. Hij verwijst daarin naar een database met 1200 hepatotoxische stoffen. Maar ook andere stoffen kunnen de lever beschadigen, bijvoorbeeld stoffen waarmee je in aanraking komt in je werk. Het is soms niet eenvoudig om dat te ontrafelen, zoals de onderstaande casus uit de literatuur aantoont.

In Portugal wordt een kapster van 33 jaar opgenomen in het ziekenhuis met klachten van vermoeidheid, buikpijn en geelzucht. Deze klachten zijn de afgelopen twee weken toegenomen. Er zijn geen afwijkingen in urine en ontlasting. Er worden onder meer de volgende verhoogde leverwaarden vastgesteld:

• Aspartaat aminotransferase (ASAT) 485 U/L (normaal onder 45 U/L);
• Alanine transaminase (ALAT) 908 U/L (normaal  bij vrouwen onder 40 U/L)
• Alkalische Fosfatase 240 U/L; (normaal onder 125 U/L
• Gamma glutamyltransferase GGT 370 U/L (normaal bij vrouwen onder 35 U/L);

Ook de waarden van bilirubine zijn verhoogd, terwijl albumine, bloedplaatjes en INR waarden normaal zijn. Bij vervolgonderzoek worden infectieuze, immunologische en vasculaire oorzaken uitgesloten. Een leverbiopsie geeft een beeld dat past bij een toxische hepatitis. Daarbij wordt in eerste instantie gedacht aan ibuprofen, wat ze de afgelopen twee maanden heeft gebruikt vanwege een gynaecologische infectie. Ze stopt de ibuprofen en wordt symptomatische behandeld. Geleidelijk knapt ze op en de leverwaarden dalen zeer langzaam maar gestaag naar normale waarden. Dit lijkt ibuprofen als oorzaak van de leverproblemen te ondersteunen.

Maar bij terugkeer naar het werk als kapster komen de klachten van vermoeidheid en geelzucht terug en ontstaan dezelfde afwijkingen in de leverenzymen terwijl ze geen ibuprofen meer slikt. Dit wijst op een oorzaak in de werkomgeving. Het feit dat ze eenmaal uit de werkomgeving thuis opknapt en de leverwaarden normaliseren ondersteunt dat. Er wordt een uitgebreide inventarisatie gemaakt van de blootstelling tijdens het werk en uiteindelijk wordt de oorzaak gevonden bij een net geïntroduceerd nieuw product. De kapster had er sinds de introductie dagelijks mee gewerkt. Dit middel om het haar te ontkrullen bevat isopropanol, een stof die wordt gemetaboliseerd door de lever. Giftigheid kan optreden na inslikken, huidblootstelling en zoals waarschijnlijk in dit geval: inhalatie van damp. Nadat haar klachten thuis verdwenen en de leverwaarden weer normaal waren, heeft ze haar werk hervat zonder verder contact met dit product. Het gaat nu prima en na een jaar is ze nog steeds klachtenvrij.

De onderzoekers wijzen erop dat ook in dit geval het vaststellen van de beroepsmatige oorzaak van leverklachten niet eenvoudig is. Om een causaal verband aannemelijk te maken is een combinatie nodig van een goede karakterisering van de ziekte bij de patiënt, uitsluiten van andere leveraandoeningen, een grondige arbeidsanamnese, het aantonen van de aanwezigheid van hepatotoxische stoffen en hun vermogen om de specifieke aandoening te veroorzaken. Doorslaggevend was in dit geval het terugkeren van de klachten na werkhervatting en het verdwijnen van klachten en normaliseren van leverwaarden na stoppen van de specifieke blootstelling.

Bronnen

Soares Santos D, Nunes A, L, L, Matos A, L, Lai A, Santos A, Carvalho A: A Case of Liver Injury after Exposure to Isopropanol: A Challenging Diagnosis. GE Port J Gastroenterol 2020. doi: 10.1159/000510035

Sander van den Bogert Leverschade door geneesmiddelen: niet alleen door paracetamol in GE-BU Nr 11-12|2019 (53)|Pagina 106-111|Thema-artikel|05-11-2019