We zien al jaren een dalende trend in het aantal beroepsziektemeldingen en het aantal meldende artsen. De oorzaken hiervoor zijn divers en liggen op meerdere niveaus. De belangrijkste reden lijkt echter te liggen in het feit dat de bedrijfsarts in de dagelijkse praktijk vaak niet meer toekomt aan preventie of beroepsziektediagnostiek omdat op dit moment de verzuimbegeleiding voorrang heeft op alle andere taken van de bedrijfsarts. Dat terwijl preventie en beroepsziektediagnostiek de eerst genoemde kernwaarde is van de bedrijfsarts zoals opgesteld door de NVAB. Een pleidooi vanuit het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten, Afdeling Public and Occupational Health, Amsterdam UMC voor het verplicht stellen van een beroepsziekteanalyse.

Dat verzuimbegeleiding zo de voorrang krijgt ligt met name aan ons systeem en onze wet- en regelgeving. Rondom verzuim en arbeidsongeschiktheid bestaat er duidelijke wet- en regelgeving waarbij een werkgever inzichtelijk heeft wat hij moet, welke verplichte stappen er gezet moeten worden en ook wat het gevolg is als hij deze stappen niet volgt. Verzuim heeft daarbij een direct voelbaar effect voor de werkgever want verzuim kost namelijk geld, en een loonsanctie wegens het niet volgen van de verplichte stappen kost nog meer geld.

Voor preventie en beroepsziektediagnostiek ligt dat anders. Ondanks dat het wettelijk is vastgelegd dat de bedrijfsarts en de werkgever een verplichting hebben rondom het voorkomen en vaststellen van beroepsziekten komt het er in de praktijk niet voldoende van om daar aandacht aan te besteden. Dit komt onder andere omdat de werkgever daar vaak geen direct financieel belang van inziet, er toch niet op wordt gehandhaafd en er zorgen kunnen zijn over aansprakelijkheid.

De vraag is hoe we daar verandering in kunnen brengen. Aandacht hebben voor werk gerelateerde aandoeningen en beroepsziekten is namelijk wel belangrijk en heeft verschillende doeleinden.

Op het niveau van de werknemer kan het missen van een beroepsziektediagnose verschillende gevolgen hebben. Klachten gaan niet over en worden mogelijk zelfs alleen maar erger. Dit vertaalt zich niet alleen in problemen op het werk middels mogelijk verzuim en zelfs arbeidsongeschiktheid, maar het effect sijpelt ook door in de reguliere gezondheidszorg. Neem bijvoorbeeld een werknemer waarbij de diagnose astma wordt gesteld maar waarbij niet herkend wordt dat het gaat om een irritatief beroepsastma. Nadat bij de huisarts de eerste diagnostiek heeft plaatsgevonden en de eerste stappen van behandeling zijn ingezet, zal de patiënt al snel verwezen worden naar de longarts omdat de klachten niet reageren op de ingezette medicatie. De oorzakelijke prikkel is namelijk nog niet weggehaald. Wat volgt is een lang proces van afspraken in het ziekenhuis, uitgebreid diagnostisch onderzoek (waarbij niet altijd gedacht wordt aan werk) en een stapsgewijze opbouw van (steeds duurdere) medicijnen. Dan hebben we het nog niet gehad wat voor een effect dit allemaal heeft op de persoon zelf en zijn sociale omgeving.

Maar ook de werkgever is gebaat bij beroepsziektediagnostiek. De niet herkende beroepsziekte kan bij de individuele werknemer leiden tot langdurig verzuim en uitstroom richting de WIA, maar het niet herkende risico kan er ook toe leiden dat meer medewerkers uiteindelijk ziek gaan worden.

Op macroniveau geeft het aan beleidsvormende organisaties en het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid onvoldoende inzicht in hoe het staat met beroepsziekten in Nederland. Het heeft effect op beleidsvorming en financiële stromen, maar ook op hoe er naar er naar de bedrijfsarts en zijn takenpakket gekeken wordt.

Willen we iets bereiken qua preventie en beroepsziektediagnostiek dan zullen we ook de werkgever en de gehele keten meer verantwoordelijk moeten maken voor deze taak. Laten we preventie en beroepsziektediagnostiek een verplicht onderdeel maken van de Wet Verbetering Poortwachter. Waarom? Omdat er aan deze wetgeving een controle moment is gekoppeld. Heeft de werkgever zich onvoldoende ingespannen voor de re-integratie dan wordt een dossier dat de Wet Verbetering Poortwachter heeft doorlopen niet in beoordeling genomen totdat werkgever zijn tekortkomingen heeft gerepareerd. Dat zou ook zo moeten gelden voor de inspanningen die zijn geleverd op het gebied van preventie en beroepsziektediagnostiek. Alleen door een voelbaar effect toe te voegen voor de werkgever zal er uiteindelijk iets gaan veranderen.