Multidisciplinaire samenwerking tussen arboprofessionals is belangrijk voor de preventie van aandoeningen veroorzaakt door beroepsgebonden blootstelling aan schadelijke stoffen. Dat is een van de conclusies uit het recente onderzoeksrapport van het NCvB-project ‘Signalering en preventie van huid- en luchtwegaandoeningen veroorzaakt door schadelijke stoffen’.
Het doel van het project is de kwaliteit van de signalering en preventie van deze beroepsziekten te verbeteren. Hiervoor is een geprotocolleerde werkwijze ontwikkeld die bedrijfsartsen kan helpen om de beroepsgebondenheid van COPD, astma en contacteczeem vast te stellen. De aanpak is specifiek voor de sectoren bouw, installatiebranche en (overig) MKB.
Zowel uit de observationele als kwalitatieve studie komt naar voren dat multidisciplinaire samenwerking tussen arboprofessionals belangrijk is voor de preventie van aandoeningen veroorzaakt door beroepsgebonden blootstelling aan schadelijke stoffen. Een factor hierbij is het tijdgebrek dat bedrijfsartsen belemmert om met preventie bezig te gaan. Verzuimbegeleiding heeft meestal prioriteit voor bedrijfsartsen. Ook is over het algemeen weinig over preventie en multidisciplinaire samenwerking vastgelegd in de contracten voor de arbozorg.
Voor zowel signalering als preventie geldt dat binnen bedrijven onderaannemers en ZZP’ers regelmatig buiten beeld blijven. Deze werknemers voeren vaak de werkzaamheden uit waarbij herhaalde blootstelling aan schadelijke stoffen plaatsvindt. Maar aan de preventie van risico’s veroorzaakt door deze blootstelling wordt geen prioriteit gegeven.
Daarnaast wordt de implementatie van preventiemaatregelen belemmerd door gebrek aan bewustwording van de werknemers. Het is belangrijk dat zij de relatie tussen de (lange termijn) gezondheidseffecten en blootstelling aan schadelijke stoffen inzien, zodat ze meer geneigd zijn de preventiemaatregelen toe te passen. Hierbij kan de hoofdaannemer een leidende rol spelen door met de onderaannemers samen te werken aan het opstellen van de veiligheids- en gezondheidsplannen bij een project.
Tools
Om de samenwerking tussen bedrijfsarts en arbeidshygiënist te bevorderen bij het beoordelen van de beroepsgebondenheid van COPD, astma en contacteczeem zijn een aantal tools ontwikkeld. Als eerste is een geprotocolleerde werkwijze met scorelijsten uitgewerkt die kan worden gebruikt om de beroepsgebondenheid van de huid- en luchtwegaandoeningen COPD, astma en contacteczeem te bepalen. De tweede tool is een arbeidshygiënische werkwijze die kan worden gebruikt bij arbeidshygiënisch onderzoek naar de beroepsgebondenheid van deze aandoeningen. Om de communicatie tussen de arbeidshygiënist en de bedrijfsarts te verbeteren is er een derde tool bestaande uit twee standaardbrieven.
Observationele studie
Deze geprotocolleerde werkwijze is geëvalueerd door middel van een observationele studie onder bedrijfsartsen werkzaam in de sectoren bouw, installatiebranche en MKB. Naast het evalueren van de werkwijze is aan de hand van de ingevulde scorelijsten de incidentie van COPD, astma en contacteczeem geschat. Hierbij is beschreven welke beroepsgebonden risicofactoren en preventiemaatregelen door de bedrijfsartsen zijn genoteerd. Aan het einde van de studieperiode is er met de deelnemende bedrijfsartsen geëvalueerd, onder meer om inzicht te krijgen in de dagelijkse werkzaamheden van de bedrijfsarts als het gaat om aandoeningen veroorzaakt door schadelijke stoffen.
Werkwijze
De werkwijze bestaat uit een stappenplan voor de samenwerking tussen bedrijfsarts en arbeidshygiënist en scorelijsten voor de specifieke aandoeningen. De scorelijsten zijn samengesteld op basis van het zes-stappenplan van het NCvB voor de registratie van beroepsziekten en de (registratie)richtlijnen van het NCvB en NVAB voor COPD, astma en contacteczeem (figuur 1).
Figuur 1. Stap 3 uit de scorelijst contacteczeem. In deze stap worden de beroepsgebonden blootstellingen vastgelegd.
In de periode van februari tot november 2019 hebben 14 bedrijfsartsen de gevallen van COPD, astma en contacteczeem beoordeeld met de scorelijsten en gemeld aan het onderzoeksteam. Voor het bepalen van de beroepsgebonden risicofactoren, zoals de beroepsgebonden blootstelling aan schadelijke stoffen, was er vanuit het onderzoeksteam arbeidshygiënische ondersteuning beschikbaar voor de deelnemende bedrijfsartsen.
12 van de 14 gemelde gevallen waren beroepsgebonden aandoeningen, waarvan 11 contacteczeem en één astma (figuur 2). De incidentieschatting van astma en contacteczeem is respectievelijk 5 en 55 per 100.000 werknemers per jaar. Voor contacteczeem werden algemene risicofactoren genoemd, zoals wrijving van de huid, koude lucht en nat werk.
Beroepsgebonden blootstelling aan schadelijke stoffen betreft in de gemelde gevallen onder meer rubber, oliën, ontvetter, oplosmiddelen, lijm, epoxy en cement. Bij de geadviseerde preventiemaatregelen gaat het onder andere om blootstelling vermijden, gebruik van persoonlijke beschermingsmaatregelen en voorlichting van werknemers.
Tijdens de evaluatie blijkt duidelijk dat de deelnemende bedrijfsartsen de werkwijze nuttig vinden. De scorelijsten worden ervaren als praktische toevoeging voor de registratierichtlijnen van de NVAB en NCvB. Een beperkende factor voor het gebruik van de scorelijsten is de tijd die bedrijfsartsen hebben. Ook stimuleert de werkwijze de samenwerking met de arbeidshygiënist bij bedrijfsartsen die eerder (bijna) geen samenwerking zochten.
Kwalitatieve studie
Om naast signalering meer inzicht te krijgen in de preventie van huid- en luchtwegaandoeningen is er een kwalitatieve studie uitgevoerd. Er zijn twee focusgroepen met bedrijfsartsen, arbeidshygiënisten en veiligheidskundigen gehouden. Daarin is de deelnemers gevraagd naar de bevorderende en belemmerende factoren voor de implementatie van preventiemaatregelen. Ook is de deelnemers gevraagd naar de factoren van invloed op de samenwerking tussen bedrijfsartsen en arbeidshygiënisten.
Na de focusgroepen zijn tien interviews gehouden met werkgevers en werknemers uit de bouw en installatiebranche. De deelnemers is gevraagd te reageren op de factoren genoemd in de focusgroepen. De bevorderende en belemmerende factoren zijn geclusterd in zes hoofdthema’s: attitude, organisatie arbozorg, signaleren, kennis en vaardigheden, organisatie werk en technische middelen.
Link naar rapport en scorelijsten:
Onderzoeksrapport en scorelijsten
- 75 weergaves