De noodzaak om grip te krijgen op kniebelastend werk neemt snel toe. Steeds meer werkgerelateerd ziekteverzuim wordt veroorzaakt door artrose van de knie. In 2025 zal artrose van de knie (gonartrose)  in de top 3 staan van veroorzakers van de werkgerelateerde ziektelast in Nederland met een geschatte toename met 78% ten opzichte van 2013 (TNO, Arbobalans 2016).

Het totale aantal zogenaamde Disability Adjusted Life Years (DALY’s) door knieartrose bij de werkzame en gepensioneerde beroepsbevolking bedraagt dan 24.600 DALY’s.

Dat is meer dan rugklachten met 23.100 DALY’s en net minder dan burn-out met 24.700 DALY’s. 

De bekende persoonsgebonden risicofactoren voor knieartrose zijn een oudere leeftijd, vrouwelijk geslacht, hoge BMI en eerder trauma aan de knie. Ook werk kan een risicofactor zijn. Na correctie voor de vier persoonsgebonden risicofactoren, blijkt dat knielen en hurken de kans op knieartrose met 84% vergroot. Dit risico neemt toe bij meer uren blootstelling. Iedere 5000 uur meer knielen of hurken vergroot het risico met 1,26 (Odds Ratio, 95% BetrouwbaarheidsInterval (BI) 1,17–1,35). Dit betekent dat na ongeveer 20.000 uur knielen of hurken in het werkenden leven, het risico op knieartrose vergelijkbaar is met het hebben van overgewicht: OR=2,6 (95%BI 1,3-5,4) versus OR=2,5 (95%BI 1,9-3,2 bij BMI=25,0–29,9 kg/m²). Bij vier uur knielen of hurken per dag en een vijfdaagse werkweek, is dit risico na 20 jaar werken bereikt. Omdat veel praktisch opgeleiden beginnen met werken op hun 16^e, zijn dan pas 36 jaar oud en hebben nog meerdere decennia te gaan tot hun pensioen. Dit gaat om een grote groep werkenden in Nederland.

De Gezondheidsraad (2011) stelde vast dat meer dan 900.000 werkenden aangaven ‘regelmatig’, ‘vaak’ of ‘heel vaak’ geknield of gehurkt te werken: dat was toen ruim 13% van de Nederlandse beroepsbevolking. Daarnaast vergroot ook het tillen van lasten de kans op knieartrose en wel met 69% (95%BI 43-200). Ditzelfde geldt voor klimmen van trappen of ladders, toename met 55% (95%BI 25-91). Voor tillen is geen dosis-respons relatie gevonden en voor klimmen kon deze relatie niet worden berekend door het ontbreken van voldoende goede studies. 

Minder knielen, hurken en/of tillen op het werk kan het risico op artrose van de knie verminderen. Hoewel er weinig onderzoek gedaan is naar het effect van preventie bij knieartrose. Voor Nederlandse vloerenleggers is berekend dat preventie werkt wanneer ze niet meer dagelijks op de knieën met een rij de vloer handmatig afvlakken. In plaats daarvan doen ze het staand en lopend met een mechanisch hulpmiddel zoals een vlindermachine (figuur 1). Datzelfde geldt voor Deense bagageafhandelaren op de luchthaven die tilhulpmiddelen gebruiken.

Door preventie kunnen we in Nederland idealiter jaarlijks 3200 nieuwe gevallen van knieartrose voorkómen. Dit zou aan bijbehorende zorgkosten jaarlijks ongeveer €5,7miljoen schelen en draagt bij aan een productiviteitswinst van €27,8 miljoen. Naast preventie in kniebelastend werk, is dit financiële voordeel mogelijk een goede reden om voor kniebelastende beroepen al bij aanvang van de carrière met Preventief Medisch Onderzoek (PMO) te beginnen. Vroege signalering lijkt mogelijk bij knieartrose door beeldvorming in combinatie met gevalideerde vragenlijsten. Op deze wijze kunnen tijdig werkenden ‘at risk’ worden opgespoord en de mogelijke opties om aan het werk te kunnen blijven worden bespreken.

Figuur 1. Preventie werkt voor knieartrose bij vloerenleggers  (Visser, 2015)

Gezondheidsraad 2011, Staand, geknield en gehurkt werken,

https://www.gezondheidsraad.nl/documenten/adviezen/2011/12/23/staand-geknield-en-gehurkt-werken 

Mikkelsen S, Pedersen EB, Brauer C, Møller KL, Alkjaer T, Koblauch H, Simonsen EB, Thygesen

LC. Knee osteoarthritis among airport baggage handlers: A prospective cohort study. Am J Ind Med. 2019;62(11):951-960.,

https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/ajim.23044?campaign=woletoc

TNO, Arbobalans 2016, tabel 5.10 pagina 182,

https://www.monitorarbeid.tno.nl/publicaties/arbobalans-2016

Verbeek J, Mischke C, Robinson R, Ijaz S, Kuijer P, Kievit A, Ojajärvi A, Neuvonen K.

Occupational Exposure to Knee Loading and the Risk of Osteoarthritis of the Knee: A Systematic Review and a Dose-Response Meta-Analysis. Saf Health Work. 2017 Jun;8(2):130-142, http://www.e-shaw.net/article/S2093-7911(16)30139-1/fulltext

Visser, S. Ergonomic measures in construction work: enhancing evidence-based implementation. PhD thesis. 2015 Faculty of Medicine, University of Amsterdam,

https://pure.uva.nl/ws/files/2466085/156122_Visser_proefschrift_met_omslag.pdf