Overslaan en naar de inhoud gaan
Door redactie op 22-11-2022 - 15:19

Werken kan gevaarlijk zijn. Naast directe risico’s zijn er ook niet direct waarneembare blootstellingsrisico’s, zoals fijnstof en elektromagnetische velden (EMV). Deze risico’s blijven vaak onderbelicht. Thomas Stege richtte zich in het onderzoek Development of risk communication tools for occupational exposures, waarop hij woensdag 14 september aan de Vrije Universiteit (VU) promoveerde, op deze niet direct waarneembare blootstellingsrisico’s.

Stege onderzocht welke behoeften er zijn als het gaat om risicocommunicatie over beide blootstellingsrisico’s op werk en hoe deze inzichten kunnen bijdragen aan het ontwikkelen en implementeren van een passende methode. Met name op het gebied van fijnstof blijkt een mentale modellen-benadering een lacune te vullen in de vormgeving van risicocommunicatie.

Stege vroeg zich af of er de bestaande wijze van risicocommunicatie, met o.a toolboxmeetings waarin werknemers worden bijgepraat over actuele kennis, voldoende effectief is. Langetermijneffecten door blootstelling op het werk zijn nog altijd wijdverspreid en veiligheidsvoorschriften die dit proberen terug te dringen worden niet altijd zorgvuldig opgevolgd. Goede risicocommunicatie heeft dan ook als doel om niet alleen kennis en attitudes bij te stellen betreffende een bepaald onderwerp, maar ook om de veiligheid te bevorderen door middel van gedragsverandering.

Mentale modellen-benadering
De promovendus gebruikte in zijn onderzoek de mentale modellen-benadering waarbij de percepties van werknemers en experts over  de risico’s in kwestie op systematische wijze in kaart zijn gebracht. Hij onderzocht wat precies de behoeftes zijn als het gaat om risicocommunicatie van niet direct waarneembare blootstellingsrisico’s op het werk om hierop vervolgens te anticiperen door de ontwikkeling en implementatie van een passende methode van risicocommunicatie.

EMV
Onderzoek op een elektriciteitscentrale leerde dat de risico’s op het gebied van EMV hier eerder werden overschat dan onderschat. Er werd dan ook geen nieuwe risicocommunicatie-tool ontwikkeld voor dit blootstellingsrisico.

Fijnstof
De fijnstofcasus leverde een compleet ander beeld.  De kennis over en attitudes ten opzichte van fijnstof bleek binnen de onderzochte groep werknemers uit de wegenbouw- en onderhoudssector in relatief grote mate te variëren. Hoewel veel mensen wel op de hoogte waren van enkele belangrijke beschermingsmethoden tegen fijnstof, zoals het natmaken van materialen en het dragen van stofmaskers, waren ze zich niet altijd ervan bewust waarom ze deze dingen doen, wat ook de naleving vaak lastig maakt. De kennis over fijnstof leek op enkele punten gefragmenteerd en onvolledig te zijn. Sommige bedrijven besteden wel aandacht aan het onderwerp fijnstof, maar een uitvoerig onderbouwde manier van risicocommunicatie was nog niet voorhanden tijdens dit onderzoek.

Risicocommunicatietool fijnstof
Deze bevindingen leidden tot de ontwikkeling van een een folder en een praktische opdracht met een fijnstofmeter. De folder werd getest in een versie mét en zónder illustraties. Bij de mensen die de folder met de risicovisualisaties te zien kregen, deed zich een stijging voor wat betreft hun kennis over fijnstof.

Conclusies
Het proefschrift van Stege laat zien de effecten van de gecombineerde interventie weliswaar bescheiden zijn wanneer ze kwantitatief worden benaderd, maar dat ze wel leiden tot een beter begrip van de leefwereld van de werknemers en handvatten om de voorlichting daar beter bij aan te sluiten. Dit ontwerp vult een belangrijke lacune, getuige de afwezigheid van een mentale modellen-gebaseerde interventie over fijnstof op het werk. Ook werd er met enthousiasme op gereageerd in de praktijk.

De onderzoekers hebben hiermee laten zien dat de mentale modellen-benadering op praktische wijze ingezet kan worden om te inventariseren welke behoefte er binnen een branche is wat betreft risicocommunicatie, en vervolgens deze risicocommunicatie vorm te geven. We bevelen dan ook een stappenplan aan om deze mentale modellen-benadering breder in te zetten, ook bij andere onderwerpen die gerelateerd zijn aan blootstellingsrisico’s op het werk.

Proefschrift Development of risk communication tools for occupational exposures
T.A.M. Stege
Promotie Faculteit der Geneeskunde
Promotor:

  • prof.dr. D.R.M. Timmermans

Copromotoren:

  • dr. J.F.B. Bolte
  • dr. L. Claassen

Meer informatie over het proefschrift