Overslaan en naar de inhoud gaan
Door redactie op 11-07-2017 - 10:00

Huid- en slijmvliesklachten worden in Scandinavië toenemend toegeschreven aan externe factoren in de (werk)omgeving, zonder dat de oorzaak duidelijk is. Ook in Nederland neemt de aandacht toe voor deze Idiopathic Environmental Intolerances (IEI).
 

Dit stelt drs. Jan Bakker, klinisch arbeidsgeneeskundige van de Polikliniek Mens en Arbeid AMC en het ArbeidsDermatologisch Centrum VUmc Amsterdam. “Het is belangrijk dat bedrijfsartsen de klachten serieus nemen en voldoende kennis in huis hebben of kunnen inschakelen om tot een goede diagnose en oplossing te komen.”

In Finland heeft het Finnish Institute of Occupational Health (FIOH) in 2012 en 2013 uitgebreid onderzoek verricht naar omgevingsgevoeligheid of zoals het internationaal wordt aangeduid: Idiopathic Environmental Intolerances (IEI). Dit gebeurde op verzoek van patiënten- en belangenverenigingen die streefden naar erkenning en compensatie Erkenning heeft inmiddels plaatsgevonden in de vorm van de nieuwe ICD 10 codering 68.81: Environmental Sensitivity.  Maar zonder een bijkomende medische reden voor ‘onbekwaamheid tot werken’ geeft dit geen recht op compensatie in enigerlei vorm.
De resultaten van het FIOH-onderzoek worden beschreven door op de website van het Nordic Institute for Advanced Training in Occupational Health (NIVA) onder de titel “Environmental intolerances – emerging threat to work ability”.

Nederland
Ook in Nederland neemt de aandacht voor IEI toe, stelt Jan Bakker. Steeds vaker uiten werknemers klachten die zij vervolgens toedichten aan hun werkomgeving. “Al langer kennen we het fenomeen ‘sick building’ en ook de straling van beeldschermen en zendmasten, bodemvervuiling en chemie worden met argwaan bekeken.”
In een steeds veranderende wereld past het om alert te zijn op nieuwe, onverwachte chemische blootstellingen. Bakker noemt voorbeelden als Chroom-6 en het Aerotoxic syndrome bij piloten.
Maar ook als het niet lukt om te bewijzen dat klachten daadwerkelijk door omgevingsfactoren worden veroorzaakt, is het van groot belang ze serieus te nemen. Bakker: “Zeker wanneer werkgevers of de overheid zaken gaan ontkennen, wordt de argwaan gevoed. Dan krijg je kretologie, een smullende pers en mensen die zo geprogrammeerd raken dat ze ook echt daadwerkelijk ziek worden zodra ze een gebouw binnenlopen.”
Hij dringt er dan ook op aan de klachten serieus te nemen en deze systematisch te (laten) onderzoeken. Het zes stappenplan van het NCvB, specifiek ontwikkeld voor de vaststelling van beroepsziekten, blijkt hiervoor een aantrekkelijk denkraam.
Bakker volgde een cursus bij het Nordic Institute for Advanced Training in Occupational Health (NIVA) over IEI waar zaken als Electromagnetic field sensitivity, Multiple chemical sensitivity en Sick Building aan bod kwamen. Het ArbeidsDermatologisch Centrum van het VUmc (ADC) en de Polikliniek Mens en Arbeid AMC (PMA) zijn als expertisecentra van werk- en omgevingsgebonden allergieën de aangewezen plaatsen waar bedrijfsartsen terecht kunnen met vragen over IEI.

Ui afpellen
Een belangrijke taak, want bedrijfsartsen hebben vaak zelf onvoldoende kennis van toxicologische problematiek. Daarbij is het vaak niet eenvoudig om de juiste verklaring voor de klachten te vinden. Standaardonderzoek van het binnenklimaat en aannames kunnen al snel tot de verkeerde conclusies leiden. Bakker, die voor de PMA en het ADC veelvuldig betrokken wordt bij klachten over Sick Building, toont ter illustratie een stuk tapijt dat op zijn bureau ligt. Het is een aandenken aan zijn onderzoek van enkele jaren geleden in het destijds verbouwde pand van een ministerie. De secretaresse van een van de hoogste ambtenaren werd dag in dag uit astmatisch in dit gebouw. Thuis niet.  De gedachte was dat dit veroorzaakt werd door de vloerbedekking en “toxische binnenlucht”. Allergologisch onderzoek op het ADC met een stukje van de vloerbedekking en op de chemische moleculen uit het tapijt, leerde echter dat de secretaresse in het geheel niet op het tapijt reageerde. Patiënte bleek supergevoelig te zijn voor de haren van hond, kat en paard.  De astma werd uitgelokt door het dagelijks aannemen van de jassen van het bezoek van haar chef, waarop niet zelden haren van deze dieren aanwezig waren.  Bakker: “Je moet laagje voor laagje de ui afpellen om tot de juiste conclusie te komen. Binnen de PMA hebben we de gelegenheid om te puzzelen. Dit zou echter onmogelijk zijn zonder de nauwe samenwerking met het Arbeidsdermatologisch Centrum van het VUmc met aan het hoofd  prof. dr. Thomas Rustemeyer, dermato-allergoloog, de opvolger van de hoogleraren Bruynzeel en Ketel.    

Diagnostiek
In kantorenland Nederland wordt veel geklaagd over het binnenklimaat van gebouwen: droge ogen, continu “verkouden”, astma, huiduitslag, hoofdpijn, concentratiestoornissen. Gezondheidsklachten dus en niet te vergelijken met klachten over te warm, te koud of tocht. Meestal komen deze klachten terecht bij de gebouwenbeheerder of de facility manager. Niet bij de bedrijfsarts omdat men immers niet verzuimt. Bakker: “Technische mensen kiezen dan voor technische oplossingen. Bij droge ogen bijvoorbeeld kiest men voor een beetje meer vocht erbij. Veel klachten worden zo opgelost, maar heel veel ook niet. Dan geeft de werkgever veel geld uit aan zogenaamde oplossingen voor gezondheidsklachten die ook door andere oorzaken veroorzaakt kunnen worden dan door elektromagnetische straling, de printer, smerig linoleum of isolatie met PUR.”
Zijn boodschap is dan ook medewerkers met gezondheidsklachten door het binnenklimaat altijd door te sturen naar de bedrijfsarts. Vervolgens dient de bedrijfsarts de juiste route te kiezen. Bakker: “Vaak verwijst hij of zij door naar de arbeidshygiënist. Die doet metingen om te kijken of zaken aan de norm voldoen. Maar daarmee ben je er niet. Want ook al voldoet iets aan de norm, daarmee zijn de klachten nog niet weg. Het begint altijd weer met goede diagnostiek: wat zijn de klachten precies, waardoor worden ze veroorzaakt? Kunnen de klachten verklaard worden door de veronderstelde boosdoener?”

Verrassende conclusies
Dat levert soms verrassende resultaten op. Zo kwam ooit een 28-jarige onderwijzeres van een school in Amsterdam met een huiduitslag op het ADC VUmc terecht. Zij weet dit aan de school die zoveel tekortkomingen had dat de leerkrachten vanwege hun gezondheidsklachten staakten. Na onderzoek bleek ze echter geen reactie op het gebouw te hebben, maar een goed behandelbare schimmelinfectie.
En Bakker noemt het voorbeeld van een juriste en een schoonmaakster die gedurende de werkdag last kregen van branderige roodheid in het gelaat en oogklachten. Dit bleek niet veroorzaakt door straling van de laptop of de wifi, maar een gevolg van rosacea: een aandoening die zich kenmerkt door een dagritme. In de loop van de dag, en bij warmte of emoties gaat de huid daarbij meer gloeien. Voordat deze diagnose via de PMA werd gesteld hadden de betrokken werkgevers al tienduizenden euro’s gespendeerd aan straling werende folie, stralingsarme lampen, filters op stopcontacten, etc.

Zes stappenplan
De PMA-klinisch arbeidsgeneeskundige benadrukt dat elke klacht serieus genomen moet worden. “Dat je niet gelooft dat Wifi-allergie een aandoening is, neemt niet weg dat hierdoor in de werksituatie geweldige problemen kunnen ontstaan. En die problemen komen bij het maken van een Plan van Aanpak na zes weken ziekteverzuim op het bord te liggen van de bedrijfsarts. Deze is immers de enige deskundige met verstand van ziekte en werk. Handel conform het zes stappenplan. Stel een precieze medische diagnose: om wat voor soort benauwdheid gaat het, wanneer is deze ontstaan, is het astma? Bepaal de blootstelling aan de vermoedelijke oorzaak, ga kijken op de werkplek. Kijk of er andere zaken zijn die de klachten kunnen verklaren. Maak daarna de optelsom en onderzoek hoe de klachten voortaan kunnen worden voorkomen. Zorg als je zelf de kennis niet hebt, dat je doorverwijst naar de juiste personen of zelf ergens terecht kunt voor goede diagnostiek, aan de mens en op de werkplek.”

Nieuwe technologieën
Jan Bakker verwacht dat ook in Nederland IEI steeds meer aandacht zal gaan krijgen. “Du moment dat we overgaan naar 3D-printers, zullen er klachten komen van werknemers die aangeven dat ze er klachten van krijgen. Elke introductie van een nieuwe technologie, een nieuwe chemische stof of nieuwe elektronische apparatuur zal aanleiding geven tot reacties van mensen.  Betreft het in uw ogen volkomen nieuwe oorzaken of gezondheidsklachten, wend u zich dan tot het  nieuwe online loket Signaal, waar u vermoedens over nieuwe verbanden tussen gezondheid en werk kunt voorleggen aan beroepsziektespecialisten: in Nederland aan het NCvB en in België aan IDEWE.